Onderzoeksaanpak
Het literatuuronderzoek is uitgevoerd volgens PRISMA-richtlijnen. In PubMed werd gezocht naar studies (2000–2024) over LED-therapie bij inflammatoire acne. De geselecteerde studies zijn geëvalueerd op methodologische kwaliteit (onder andere het risico op bias) en uitkomstmaten. Alleen studies met meetbare uitkomsten zoals procentuele reductie van inflammatoire laesies zijn geïncludeerd. Studies waarin enkel 5-aminolevulinic acid (5-ALA) is gecombineerd met LED-therapie zijn geëxcludeerd, aangezien 5-ALA in Nederland uitsluitend door artsen mag worden voorgeschreven.
Zoekresultaten
De zoekstrategie in Pubmed leverde 3.228 studies op. Na selectie werden acht studies geïncludeerd: twee Randomized Controlled Trial, één split-face dubbelblinde studie en vijf observationele studies of niet-gerandomiseerde trials.
De controlecondities varieerden tussen de studies en omvatten onder andere: benzoylperoxide 5 procent, salicylzuur 10 procent, placebo-licht, geen behandeling, baseline, en split-face ontwerpen. Ook de studieduur en meetmomenten varieerden tussen de studies; de meeste studies rapporteerden in ieder geval een vier weken uitkomstmeting.
Reductie van inflammatoire laesies
LED-licht werkt via fotobiomodulatie: blauw licht doodt cutibacterium acnes, rood licht remt ontstekingen en stimuleert herstel. De reductie van inflammatoire laesies varieerde van 16 procent tot 81 procent, meestal tussen 40 procent en 70 procent. Zie figuur 1 voor de reducties op 4 weken.
- Arruda (2009): 16 procent reductie in week 4.
- Akaraphanth (2007): 27 procent reductie in week 8, oplopend tot 57 procent in week 16.
- Elman (2003): drie kleine deelstudies, reductie 59–81 procent.
- Alba (2017): 73,5 procent reductie na 10 weken.
- Papageorgiou (2000): 50–76 procent reductie (interpretatie beperkt door UV-licht).
- Goldberg (2000), Sadick (2009), Shalita (2001): 44–68 procent reductie.
Vooral de combinatie van blauw en rood licht liet in meerdere studies de beste resultaten zien.
Veiligheid en bijwerkingen
De meeste studies rapporteerden geen of alleen milde, tijdelijke bijwerkingen zoals lichte roodheid en schilfering. Een uitzondering is de studie van Akaraphanth (2007), waarin 30 procent erytheem, 60 procent schilfering, 50 procent jeuk en 55 procent hyperpigmentatie voorkwamen. Alle klachten waren reversibel, maar de hyperpigmentatie is relevant voor cliënten met een verhoogd risico, zoals huidtypen IV–VI en zwangere vrouwen. Andere studies besteedden weinig aandacht aan systematische registratie van bijwerkingen, waardoor de werkelijke frequentie lastig in te schatten is.
Effectiviteit van LED-therapie
In de studie van Alba et al. (2017) liet LED-therapie met blauw (415 nm) en rood licht (630 nm) een laesiereductie van 73,5 procent zien, iets hoger dan de 69,3 procent bij wekelijkse salicylzuur 10 procent-peelings, met minder bijwerkingen. Papageorgiou et al. (2000) rapporteerde een afname van 76 procent bij gebruik van blauw (415 nm) en rood (660 nm) licht uit een fluorescerende lamp, versus 67 procent bij benzoylperoxide 5 procent, al bemoeilijken de gecombineerde laesietellingen en het UV-licht de interpretatie. Arruda (2009) toonde vergelijkbare resultaten tussen LED-therapie en benzoylperoxide 5 procent.
Discussie van de resultaten en beperkingen
LED-therapie kan een positief effect hebben op inflammatoire acne, met verbeteringen die vergelijkbaar zijn met enkele standaard huidtherapeutische acne-behandelingen, zoals benzoylperoxide en salicylzuur peelings. Dit maakt het interessant voor cliënten die reguliere middelen niet verdragen of vermijden. Toch zijn er duidelijke beperkingen. De meeste studies hadden kleine steekproeven, beperkte of ontbrekende blindering en uiteenlopende protocollen en lichtbronnen. Dat maakt vergelijking lastig en verlaagt de bewijskracht. De statistische heterogeniteit was hoog (I² = 76 procent) en mogelijk is er sprake van publicatiebias (GRADEpro, z.d.; McGuinness & Higgins, 2020). De resultaten moeten daarom met voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.
Wat betreft veiligheid lijkt LED op de korte termijn veilig en gaan de meeste bijwerkingen niet verder dan milde roodheid of schilfering. Langetermijnstudies over effectiviteit, duurzaamheid en veiligheid ontbreken echter. Slechts weinig onderzoeken volgden cliënten langer dan drie maanden, waardoor onduidelijk blijft of de resultaten standhouden en onderhoud nodig is. De veiligheid verdient extra aandacht: systematische registratie ontbreekt vaak en hyperpigmentatie – zoals gerapporteerd in één studie – moet bij risicogroepen (o.a. huidtypen IV–VI en zwangere vrouwen) zorgvuldig worden meegewogen.
Praktische implicaties en aanbevelingen
Wanneer noemen we een behandeling effectief? Is een reductie van 40 procent na acht weken, zonder controle of follow-up, voldoende? En welke waarde kent de patiënt toe aan een verbetering die mogelijk tijdelijk is? Effectiviteit gaat niet alleen om cijfers, maar ook om de betekenis die cliënt en therapeut eraan geven. Voor huidtherapeuten is het van belang om wetenschappelijk bewijs kritisch te leren interpreteren. Dat vraagt om academische vaardigheden, maar ook om een houding van reflectie. Niet alleen ‘wat weten we?’, maar ook ‘wat weten we niet?’ En wat doen we met die onzekerheid in de behandelkamer?
Transparantie over onzekerheden is een kernonderdeel van professioneel gedrag en de professionele houding. Het is beter om te twijfelen en dit bespreekbaar te maken, dan om zekerheid te suggereren waar deze ontbreekt. De afwezigheid van bewijs is immers niet hetzelfde als bewijs van afwezigheid van effect. Het is verleidelijk om positieve cijfers uit te vergroten in de communicatie naar cliënten. Maar is het ethisch verantwoord om een behandeling aan te bevelen waarvan het effect onzeker of beperkt is? En hoe transparant zijn we als we resultaten aanhalen zonder de beperkingen te benoemen. Transparantie is daarbij niet alleen een professionele verantwoordelijkheid, maar ook een wettelijke verplichting. De Wkkgz schrijft voor dat zorgaanbieders patiënten informeren over mogelijke risico’s, bijwerkingen en alternatieve behandelingen, zodat zij weloverwogen keuzes kunnen maken.
Zonder formele richtlijn blijft het toepassen van LED-therapie een grijs gebied. Vanuit de NVH-beroepscode (NVH, 2021) geldt dat behandelingen onderbouwd, transparant en patiëntgericht moeten zijn. Daarbij zijn de vier ethische principes uit de gezondheidszorg leidend: weldoen, niet schaden, autonomie en rechtvaardigheid. In het handelen van huidtherapeuten staat evidence-based practice (EBP) centraal. Dit betekent dat behandelbeslissingen niet uitsluitend steunen op wetenschappelijk bewijs, maar ook op de expertise van de huidtherapeut en de voorkeuren van de cliënt. Dit vraagt om professioneel handelen bij klinische onzekerheid, en om het vermogen om twijfel niet te zien als zwakte, maar als een kenmerk van betrouwbaar en ethisch zorg verlenen.
Op basis van de huidige onderzoeksresultaten betekent dit in de praktijk dat LED-therapie niet als vervanging maar als aanvulling op reguliere therapieën ingezet kan worden. Weeg hierbij het beschikbare bewijs steeds af in relatie tot de voorkeur van de cliënt en de eigen klinische ervaring. Wees terughoudend bij gebruik zonder duidelijke indicatie. De combinatie van rood en blauw licht wordt geadviseerd, aangezien dit in meerdere studies het meest effectief bleek bij inflammatoire acne. LED-therapie kan overwogen worden in specifieke situaties – bijvoorbeeld bij cliënten die reguliere therapieën slecht verdragen of bij zwangere vrouwen waarvoor veel behandelingen uitgesloten zijn (Kong & Tey, 2013). Blauw licht vormt echter wel een relatieve contra-indicatie voor pigmentgevoelige en zwangere cliënten vanwege de kans op hyperpigmentatie. Wees transparant in de communicatie over wat wel en niet bewezen is, en weeg in samenspraak met de cliënt af of de mogelijke baten opwegen tegen de onzekerheden zoals de risico’s en de onbekende langetermijneffecten. Tot slot is het van belang dat huidtherapeuten zelf bij de aanschaf van apparatuur kritisch blijven. Vraag leveranciers naar de onderbouwing van de claims die ze maken over effectiviteit en veiligheid van hun producten. Beoordeel deze op relevantie, betrouwbaarheid en toepasbaarheid op hun eigen cliëntpopulatie.
Conclusie
LED-therapie bij acne toont veelbelovende resultaten, maar het huidige wetenschappelijke bewijs blijft relatief beperkt en methodologisch zwak. Totdat wetenschappelijke bewijs van hogere kwaliteit beschikbaar is en vertaald is naar duidelijke richtlijnen, blijft ethische reflectie en professioneel handelen van groot belang. Verantwoord gebruik vereist voortdurende afwegingen tussen innovatieve mogelijkheden en veiligheid, waarbij transparantie richting patiënten en kritische reflectie op eigen handelen centraal staan. De afwezigheid van een richtlijn is geen vrijbrief tot experimenteren, maar een uitnodiging tot zorgvuldig en bewust handelen. In een tijd waarin technologische innovaties snel opkomen en commerciële belangen soms de overhand dreigen te krijgen, ligt het morele kompas van de huidtherapeut aan de basis van goede zorg. LED-therapie verdient — net als de patiënt — een eerlijke, kritische en betrokken benadering. Pas dan kunnen we als beroepsgroep met vertrouwen vernieuwen én beschermen wat echt telt: het welzijn van de patiënt.
