De incidentie van huidkanker in Nederland blijft stijgen. De zorgvraag groeit sneller dan huisartsen en dermatologen kunnen bijbenen, wat leidt tot volle agenda’s en lange wachttijden. Tegelijkertijd zijn er andere zorgprofessionals, zoals huidtherapeuten, die dagelijks met de huid werken. Hun visuele scherpte, regelmatige patiëntcontact en kennis van huidstructuren maken hen potentieel geschikt om verdachte laesies vroegtijdig op te merken. Toch is hun rol hierin tot op heden beperkt. Tegen deze achtergrond stelden wij de vraag: hoe kijken patiënten aan tegen een proactieve rol van huidtherapeuten bij het signaleren van verdachte huidafwijkingen? Deze vraag vormde het vertrekpunt voor ons onderzoek naar het patiëntperspectief op vroeg signalering door huidtherapeuten.
Focusgroepen
Om dit te onderzoeken organiseerden we vier focusgroepen met in totaal 25 deelnemers die in de afgelopen vijf jaar een huidtherapeut, huisarts of dermatoloog hadden bezocht vanwege een verdachte huidafwijking, variërend van goedaardige afwijkingen tot melanoom. De groepen werden bewust samengesteld om diversiteit in leeftijd, geslacht en diagnose-uitkomst te waarborgen.
De gesprekken vonden zowel online als op locatie plaats en werden geleid door ervaren onderzoekers. Alle sessies zijn volledig getranscribeerd en geanalyseerd via inductieve thematische analyse met elementen van Grounded Theory, waarbij meerdere onderzoekers in verschillende coderingsrondes samenwerkten om tot betrouwbare thema’s te komen.
In de vier focusgroepen deelden 25 patiënten hun ervaringen en verwachtingen. Zij verschilden in leeftijd, achtergrond en diagnose, en brachten zo een breed scala aan perspectieven in. De gesprekken, begeleid door onderzoekers uit dermatologie, epidemiologie, psychologie en huidtherapie, leverden een rijk beeld op van gedeelde inzichten én zorgen.
De resultaten laten zien dat patiënten openstaan voor zo’n rol, zolang deze binnen duidelijke professionele grenzen blijft. Ze zien de huidtherapeut als een aanvullende speler binnen de zorgketen voor huidkanker, mits deze zich richt op signalering en advisering en niet op diagnose of behandeling. In de gesprekken viel bovendien meteen op dat er een brede bereidheid was onder patiënten om huidtherapeuten een rol te geven in vroege signalering; veel deelnemers gaven zelfs aan dat zij het logisch zouden vinden wanneer een ‘huidprofessional’ bij twijfel iets zou zeggen.
Kanttekeningen
Toch waren er ook duidelijke kanttekeningen. Niet elke deelnemer was automatisch overtuigd van de deskundigheid van huidtherapeuten op het gebied van huidkankerherkenning. Met name het (vermeende) ‘gebrek aan formele opleiding in oncologische dermatologie’ werd genoemd als aandachtspunt. Ook werd benadrukt dat niet alle Nederlanders goed weten wat een huidtherapeut doet. Voor sommige deelnemers was het zelfs de eerste keer dat ze hoorden dat huidtherapeuten paramedisch werken. Deze onbekendheid werd door deelnemers gezien als een belangrijk obstakel voor de brede toegankelijkheid en inzetbaarheid van signalerende zorg.
‘Er zijn zóveel soorten huidafwijkingen… Je moet daar echt goed in getraind zijn, anders mis je dingen of maak je mensen bang voor niks.’ - vrouw, 61 jaar
Financiële toegankelijkheid kwam eveneens naar voren. Omdat huidtherapie niet altijd binnen de basisverzekering valt, vreesden sommige deelnemers dat met name kwetsbare groepen – zoals ouderen of mensen met een lager inkomen – niet automatisch gebruik zullen maken van deze vorm van signalering.
‘Als je dat zelf moet betalen, haken mensen af. Vooral ouderen of mensen met een laag inkomen.’ – vrouw, 64 jaar
Daarnaast werd het risico op foutieve inschattingen benoemd. Een fout-positieve beoordeling zou onnodige onrust kunnen veroorzaken; een fout-negatieve beoordeling juist een vals gevoel van veiligheid.‘
Ik zou niet willen dat iemand zegt ‘het ziet er goed uit’, terwijl het dat niet is. Dan denk je: het zal wel meevallen.’ – vrouw, 71 jaar
Samenvatting
Samenvattend laat deze studie zien dat patiënten openstaan voor een proactieve rol van huidtherapeuten bij het signaleren van verdachte huidafwijkingen. Ze herkennen het potentieel van de huidtherapeut als extra paar ogen in de vroege opsporing van huidkanker, mits deze rol professioneel, transparant en goed ingebed is. De huidtherapeut wordt daarmee niet alleen gezien als uitvoerder van behandelingen, maar ook als waardevolle partner in preventie en vroeg detectie.
Onze bevindingen zijn inmiddels gepubliceerd in het British Journal of Dermatology. Dat is niet alleen een wetenschappelijke erkenning, maar ook een stap voor de Nederlandse huidtherapeut naar verder(e) onderzoek en positionering van de huidtherapeut. Voor wie in de praktijk aan de slag wil met vroeg signalering is de eerste stap simpel: blijf kijken, blijf leren, en ga het gesprek aan. Juist dat maakt het verschil.
De auteurs van het artikel in het British Journal of Dermatology: Jasleen Singh, MSc¹², Joke C Korevaar, PhD², Kiki M van Houten, MSc¹, Mark FR Vondenhoff, PhD², Sven van Egmond, PhD¹, Rowie GE van Drie, MSc², Tamar EC Nijsten, MD PhD¹ Renate van den Bos, MD PhD¹, Marjolein Lugtenberg, PhD¹³
¹Department of Dermatology, Erasmus MC Cancer Institute, University Medical Centre Rotterdam, The Netherlands
²Department of Health, Nutrition & Sports, The Hague University of Applied Sciences, The Hague, the Netherlands
³Department Tranzo, Tilburg School of Social and Behavioural Sciences, Tilburg University, Tilburg, The Netherlands
